کد مطلب:537 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:621
نماز مسافر
س 639: آیا وجوب قصر بر مسافر شامل همه نمازهای فریضه می شود یا اختصاص به بعضی از آنها دارد؟
وجوب قصر فقط در خصوصِ نمازهای روزانه چهار ركعتی است كه عبارت از نمازهای ظهر و عصر و عشاء است و نماز صبح و مغرب قصر نمی شود.
س 640: شرائط وجوب قصر بر مسافر در نمازهای چهار ركعتی كدام است؟
امور هشتگانه ذیل است:
1 - سفر او به مقدار مسافت شرعی باشد یعنی رفتن یا برگشتن و یا رفت و برگشت او روی هم هشت فرسخ شرعی باشد، مشروط به اینكه رفتن او كمتر از چهار فرسخ نباشد.
2 - از اول مسافرت قصد پیمودن هشت فرسخ را داشته باشد، بنابراین اگر از ابتدا قصد پیمودن هشت فرسخ را نداشته و یا قصد پیمودن كمتر از آن را داشته باشد و بعد از رسیدن به مقصد تصمیم بگیرد به جائی برود كه فاصله آن با مكان اول كمتر از مسافت شرعی است، ولی از منزل تا آنجا به اندازه مسافت شرعی است، باید نمازش را تمام بخواند.
3 - در بین راه از قصد خود مبنی بر پیمودن مسافت شرعی برنگردد، بنابراین اگر در بین راه، پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد یا مردد شود، حكم سفر بعد از آن بر او جاری نمی شود، هر چند نمازهائی كه قبل از عدول از قصد خود به صورت شكسته خوانده، صحیح است.
4 - قصد قطع سفر در اثنای پیمودن مسافت شرعی با عبور از وطن خود یا جائی كه می خواهد ده روز یا بیشتر در آن جا بماند، نداشته باشد.
5 - سفر از نظر شرعی برای او جایز باشد، بنابراین اگر سفر معصیت و حرام باشد، اعم از اینكه خودِ سفر حرام باشد مثل فرار از جنگ یا هدف از سفر، كار حرامی باشد مثل سفر برای راهزنی، حكم سفر را ندارد و نماز تمام است.
6 - مسافر از كسانی كه خانه بدوش هستند، نباشد مانند بعضی از صحرانشینان كه محل زندگی ثابتی ندارند، بلكه در بیابانها گردش می كنند و هر جا آب و علف و چراگاه پیدا كنند، می مانند.
7 - مسافرت را شغل خود قرار نداده باشد مانند باربر، راننده و ملوان و غیره و كسی كه شغل او در سفر است، ملحق به اینهاست.
8 - به حد ترخص برسد و منظور از حد ترخص مكانی است كه در آنجا اذان شهر شنیده نمی شود و دیوارهای شهر هم دیده نمی شود.
--------------------------------------------------------------------------------
آنكه شغلش مسافرت است یا سفر مقدمه شغل اوست
س 641: كسی كه سفر مقدمه شغل اوست، آیا در سفرنمازش تمام و روزه اش صحیح است یا آن كه این حكم اختصاص به كسی دارد كه شغل او حتما مسافرت باشد؟ این گفته مرجع تقلید حضرت امام خمینی «قدس سره» كه می فرماید: كسی كه شغل او مسافرت است چه معنائی دارد؟ آیا كسی یافت می شودكه خود سفر شغل او باشد؟ زیرا چوپان و راننده و ملوان و غیر آن ها هم كارشان چوپانی و رانندگی و كشیترانی است و اصولا كسی كه سفر را به عنوان شغل خود برگزیده باشد، وجود ندارد.
كسی كه سفر مقدمه كار او است، اگر در خلال هر ده روز حداقل یك بار برای كار به محل كارش رفت و آمد نماید، نمازش تمام و روزه اش صحیح است، و در كلمات فقهاء رضوان الله علیهم مراد از كسی كه شغل او مسافرت است، كسی است كه قوام كار او به سفر است مانند شغلهائی كه در سؤال ذكر شده است.
س 642: نظر حضرتعالی درباره نماز و روزه كسانی كه به مدت معینی بیش از یك سال در شهری برای كار اقامت می كنند و یا سربازانی كه به مدت یك یا دو سال برای انجام خدمات سربازی در شهری می مانند، چیست؟ آیا بعد از هر سفری باید قصد اقامت ده روز كنند تا نمازشان تمام و روزه آنها صحیح باشد؟ و اگر قصد ماندن كمتر از ده روز را داشته باشند، نماز و روزه آنها چه حكمی دارد؟
اگر حداقل هر ده روز یكبار به خاطر شغل شان به محل كار سفر می كنند، در غیر سفر اول نمازشان تمام و روزه شان صحیح است، ولی در سفر اول، حكم سایر مسافرین را دارند، یعنی تا قصد اقامت ده روز را نكرده اند، نماز آنان شكسته است و روزه شان صحیح نیست.
س 643: نماز و روزه خلبانان هواپیماهای جنگی كه بیشتر روزها از پایگاه های هوائی شان اقدام به پرواز كرده و مسافتی بسیار بیشتر از مسافت شرعی را می پیمایند و مرتب این عمل را تكرار می كنند، چه حكمی دارد؟
حكم آنان همان حكم سایر رانندگان و ملوانان و خلبانان هواپیماهاست، یعنی نماز آنها در سفر تمام و روزه شان صحیح است.
س 644: آیا قبیله هائی كه یك یا دو ماه از قشلاق به ییلاق یا بر عكس منتقل می شوند، ولی بقیه سال را در ییلاق یا قشلاق به سر می برند، دارای دو وطن هستند؟ مسافرتهائی كه در ایام اقامت خود در یكی از این دو مكان به مكان دیگر انجام می دهند، از جهت قصر یا تمام بودن نماز چه حكمی دارد؟
اگر قصد نقل و انتقال همیشگی از ییلاق به قشلاق و بر عكس را دارند تا روزهائی از سال را در یكی و روزهائی را در دیگری بگذرانند و هر دو مكان را برای زندگی دائمی خود انتخاب كرده باشند، هر یك از آن دو مكان وطن آنان محسوب می شود و بر آنان در آن دو مكان حكم وطن جاری می گردد، و اگر فاصله بین آن دو به مقدار مسافت شرعی باشد، در راه سفر از یكی به دیگری، حكم سایر مسافرین را دارند.
س 645: من كارمند یكی از ادارات دولتی شهر هستم. فاصله بین محل كار و محل سكونتم حدود سی و پنج كیلومتر است كه هر روز این مسیر را برای رسیدن به محل كارم طی می كنم. اگر برای كار خاصی قصد كنم چند شب در شهر بمانم، نمازم چه حكمی دارد، آیا واجب است نماز را تمام بخوانم یا خیر؟ به عنوان مثال هنگامی كه در روز جمعه برای زیارت اقوام به شهر سمنان مسافرت می كنم، آیا واجب است نمازم را تمام بخوانم یا خیر؟
اگر مسافرت به خاطر كاری كه هر روز برای آن سفر می كنید، نباشد، حكم سفر شغلی را ندارد، ولی اگر سفر بخاطر شغلی كه در محل كار دارید، باشد و در ضمنِ آن، اعمال خاصی از قبیل دیدن اقوام و دوستان را هم انجام می دهید و گاهی یك یا چند شب هم در آنجا می مانید، باعث تغییر حكم سفر شغلی نمی شود و نماز تمام و روزه صحیح است.
س 646: اگر من در محل كارم پس از پایان وقت اداری و انجام كارهای اداری كه به خاطر آن مسافرت كرده ام، به انجام كارهای شخصی بپردازم. مثلا از ساعت هفت صبح تا دو بعد از ظهر كارهای اداری را انجام دهم و از آن به بعد مشغول انجام كارهای شخصی شوم، نماز و روزه ام چه حكمی دارد؟
انجام كارهای خصوصی در سفر شغلی اداری بعد از پایان كار اداری، حكم سفر شغلی را تغییر نمی دهد.
س 647: نماز و روزه سربازانی كه می دانند بیش از ده روز در مكانی می مانند، ولی از خود اختیاری ندارند، چه حكمی دارد؟ امیدواریم فتوای حضرت امام «قدس سره» را هم بیان فرمائید.
با اطمینان به اینكه ده روز یا بیشتر در یك مكان خواهند ماند، واجب است كه نماز خود را تمام بخوانند و روزه بگیرند. فتوای امام «قدس سره» هم همین است.
س 648: نماز و روزه نیروهای كادری كه در استخدام ارتش یا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند و بیشتر از ده روز در پادگان و بیشتر از ده روز در مناطق مرزی می مانند، چه حكمی دارد؟ خواهشمندم فتوای حضرت امام «قدس سره» را هم بیان فرمائید.
اگر قصد اقامت ده روز یا بیشتر را درمكانی دارند و یا می دانند كه ده روز یا بیشتر آن مقدار در آنجا خواهند ماند، واجب است كه نماز خود را تمام بخوانند و روزه هم بگیرند. فتوای امام «قدس سره» هم همین است.
س 649: در رساله عملیه امام خمینی در بحث نماز مسافر، شرط هفتم، آمده است: «واجب است راننده در غیر از سفر اول نماز خود را تمام بخواند ولی در سفر اول نمازش شكسته است هر چند طولانی باشد، آیا مقصود از سفر اول همان شروع حركت از وطن تا بازگشت به آن است یا با رسیدن به مقصد سفر اوّل تمام می شود؟
اگر رفت و برگشت در نظر عرف، یك سفر محسوب شود مثل استادی كه از وطن برای تدریس به شهری سفر كرده و هنگام عصر یا فردای آن روز به مبدء بر می گردد، در این صورت، رفت و برگشت سفر اوّل محسوب می شود. و در صورتی كه عرفا یك سفر نباشد مثل راننده ای كه برای حمل كالا به مقصدی حركت كرده و از آنجا به مكان دیگری برای حمل مسافر یا كالای جدید سفر نماید وسپس به وطن مراجعت می كند كه در این فرض، سفر اوّل با رسیدن به مقصد، تمام می شود.
س 650: كسی كه رانندگی ماشین شغل ثابت و دائمی او نیست، ولی برای مدت كوتاهی وظیفه رانندگی به او محول می شود مثل سربازانی كه وظیفه رانندگی را در پادگانها و پاسگاهها و غیر آنها بر عهده می گیرند، آیا این افراد حكم مسافر را دارند یا آنكه واجب است نماز خود را تمام خوانده و روزه بگیرند؟
اگر از نظر عرف، رانندگی ماشین در آن مدت موقت شغل آنها محسوب شود، حكم سایر رانندگان را خواهند داشت.
س 651: اگر ماشینِ راننده ای بر اثر حادثه ای برای مدتی متوقف شود و راننده برای تعمیر و خرید لوازم به شهر دیگری مسافرت نماید، با توجه به اینكه با ماشین خود سفر نكرده، آیإ؛طط باید در مانند این سفر نمازش را تمام بخواند یا شكسته؟
اگر در این سفر شغل او رانندگی نباشد و عرف هم این سفر را سفر شغلی نداند، حكم دیگر مسافران را خواهد داشت.
--------------------------------------------------------------------------------
حكم دانشجویان و روحانیون
س 652: دانشجویانی كه هر هفته حداقل دو روز برای تحصیل مسافرت می كنند و یا كارمندانی كه هر هفته برای كارشان سفر می كنند، چه حكمی دارند؟
با توجه به اینكه آنها هر هفته مسافرت می نمایند، ولی امكان دارد به خاطر تعطیلی دانشگاه یا كارشان به مدت یك ماه در وطن اصلی خود بمانند و در خلال آن مدت مسافرتی نمی كنند، آیا بعد از گذشت یك ماه كه سفر خود را دوباره آغاز می كنند، نمازشان در سفر اول طبق قاعده شكسته و بعد از آن تمام است؟
در سفر برای تحصیل علم، نماز شكسته است و روزه هم صحیح نیست، اعم از اینكه سفرشان هفتگی باشد یا روزانه. ولی كسی كه برای كار آزاد یا اداری، مسافرت می كند، اگر بین وطن یا محل سكونت و محل كارش هر ده روز حداقل یك مرتبه رفت و آمد نماید، باید از سفر دوم به بعد نماز خود را تمام بخواند و روزه او هم صحیح است، و اگر بین دو سفری كه برای كار كردن می رود، ده روز در وطن یا جای دیگری بماند، در سفر اولی كه بعد از اقامت ده روزه برای كار كردن می رود، نمازش شكسته است و نمی تواند روزه بگیرد.
س 653: دبیر شاغل در شهرستان رفسنجان می باشم با توجه به پذیرفته شدن در مركز عالی ضمن خدمت و مأموریت به تحصیلی آموزش و پرورش، سه روز ابتدای هفته را در شهرستان كرمان اشتغال به تحصیل دارم و بقیه ایّام هفته را در شهرستان خود به خدمت مشغولم، نظر حضرتعالی در مورد احكام نماز و روزه اینجانب چه می باشد، آیا حكم دانشجو بودن بر ما جاری است یا خیر؟
اگر مأمور به تحصیل هستید نماز شما تمام است و می توانید روزه بگیرید.
س 654: اگر یكی از طلاب علوم دینی قصد داشته باشد تبلیغ را شغل خود قرار دهد، آیا با این فرض می تواند در سفر نماز خود را تمام بخواند و روزه هم بگیرد؟ اگر شخصی برای كاری غیر از تبلیغ و ارشاد یا امر به معروف و نهی از منكر مسافرت نماید، نماز و روزه اش چه حكمی دارد؟
اگر عرفا تبلیغ و ارشاد یا امر به معروف و نهی از منكر شغل و كار او محسوب شود، در سفر برای انجام آن كارها حكم مسافری را دارد كه به خاطر شغل و كارش سفر می كند، و اگر زمانی برای كاری غیر از ارشاد و تبلیغ مسافرت كرد، در آن سفر مانند سایر مسافران نمازش شكسته است و روزه او صحیح نیست.
س 655: كسانی كه مدت غیر معینی مسافرت می كنند مانند طلاب علوم دینی كه برای درس خواندن به حوزه علمیه می روند و یا كارمندان دولت كه برای كار به مدت غیر معینی به شهری اعزام می شوند، نماز و روزه این افراد چه حكمی دارد؟
بر محل تحصیل یا كار حكم وطن مترتب نیست، مگر آنكه آنقدر آنجا بمانند كه عرفا وطن آنها محسوب شود.
س 656: طلبه علوم دینی در شهری كه وطن او نیست زندگی می كند، اگر قبل از قصد اقامه ده روز می دانسته و یا قصد داشته كه به طور هفتگی به مسجدی كه بیرون شهر واقع است برود، آیا می تواند قصد اقامت ده روز كند یا خیر؟
هنگام قصد اقامت، قصد رفتن به كمتر از مسافت شرعی به مدت یك ساعت یا بیشتر تا ثلث روز یا شب ضرر به صحت قصد اقامت نمی زند و تشخیص اینكه مقصدی كه قصد رفتن به آنجا را دارد، آیا داخل در محل اقامت هست یا خیر، موكول به نظر عرف است.
--------------------------------------------------------------------------------
قصد اقامت و مسافت شرعی
س 657: من در جائی كار می كنم كه كمتر از مسافت شرعی با شهر مجاور فاصله دارد و چون هیچیك از دو مكان، وطن من نیست، لذا در محل كارم قصد اقامت ده روز می كنم تا نمازم را تمام خوانده و بتوانم روزه بگیرم، و هنگامی كه در محل كارم قصد اقامت ده روز می كنم، در خلال آن مدت و بعد از آن قصد رفتن به شهر مجاور نمی كنم، حكم شرعی من در حالتهای زیر چیست؟
1 - اگر قبل از پایان ده روز به خاطر حادثه ای یا كاری به آن شهر بروم و بعد از تقریبا دو ساعت، به محل كارم برگردم؟
2 - اگر بعد از پایان ده روز به قصد رفتن به محله معینی به آن شهر بروم و از مقدار مسافت شرعی تجاوز نكنم و بعد از یك شب توقف، به محل اقامتم برگردم؟
3 - بعد از پایان ده روز به قصد رفتن به محله معینی به آن شهر بروم، ولی بعد از رسیدن به آن محله، تصمیم به رفتن به محله دیگری كه با محل اقامت من بیشتر از مسافت شرعی فاصله دارد، بگیرم؟
1 - 2: اگر از ابتداء، قصد خروج نداشته باشید، بعد از استقرار حكم تمام بودن نماز در محل اقامت هر چند با خواندن حداقل یك نماز چهار ركعتی در آنجا باشد، خارج شدن از آنجا به مقدار كمتر از مسافت شرعی، در یك یا چند روز، به قصد اقامت ضرر نمی رساند، و در این صورت فرقی نمی كند كه خروج قبل از پایان ده روز باشد یا بعد از آن، و تا مسافرت جدیدی انجام نشده، نماز تمام و روزه صحیح است.
3 - رفتن به محله های دیگر شهر محل اقامت، هر چند با محله قصد اقامت به مقدار مسافت شرعی فاصله داشته باشد، به قصد اقامت و حكم آن ضرر نمی رساند، ولی اگر پس از قصد اقامت در شهری به شهر دیگری كه با شهر محل اقامت به مقدار مسافت شرعی فاصله دارد برود، قصد اقامت قبلی وی به هم می خورد و بعد از برگشت به محل اقامت، باید دوباره قصد نماید.
س 658: اگر مسافر بعد از خروج از وطن، از راهی عبور كند كه صدای اذان وطن اصلی خود را بشنود و یا دیوار خانه های آن را ببیند، آیا به مسافت شرعی ضرر می رساند؟
تا از وطن خود عبور نكرده، ضرری به مسافت شرعی نمی رساند و مسافرتش قطع نمی شود، ولی تا در داخل محدوده بین وطن و حد ترخص آن هست، حكم مسافر بر او جاری نمی شود.
س 659: محل كار من كه در آنجا سكونت هم دارم، غیر از وطن اصلی ام است و با آن بیش از مسافت شرعی فاصله دارد، و محل كارم را هم وطن خود قرار نداده ام و امكان دارد فقط برای چندین سال در آنجا بمانم. گاهی از آنجا برای انجام ماموریت اداری به مدت دو یا سه روز در ماه خارج می شوم، آیا هنگامی كه از شهری كه در آن سكونت دارم به مقداری بیش از مسافت شرعی خارج شده و بر می گردم، واجب است در بازگشت قصد اقامت ده روز كنم یا خیر؟ و اگر قصد اقامت ده روز واجب است، تا چه مسافتی، می توانم به اطراف شهر بروم؟
اگر از شهری كه در آن سكونت دارید، به مقدار مسافت شرعی خارج شوید، هنگام مراجعت باید دوباره قصد اقامت ده روز نمائید، و در صورتی كه قصد اقامت ده روز به طور صحیح تحقق پیدا كرد و حكم تمام خواندن نماز هر چند با خواندن حداقل یك نماز چهار ركعتی محقق شد در صورتی كه از ابتداء، قصد خروج به كمتر از مسافت شرعی داشته خروج به كمتر از مسافت شرعی به اندازه یك تا دو ساعت در یك یا چند روز كه مجموعا از مقدار ثلث روز یا شب تجاوز نكند، ضرری به حكم اقامت نمی زند، همچنانكه در خلال ده روز قصد خروج به باغها و مزرعه های محل اقامت، به قصد اقامت آسیبی نمی رساند.
س 660: اگر شخصی برای چندین سال در چهار كیلومتری وطنش باشد و هر هفته به خانه اش برود، هنگامی كه این شخص به محلی مسافرت كند كه فاصله آن با وطنش بیست و پنج كیلومتر و با مكانی كه چندین سال در آن درس خوانده است، بیست و دو كیلومتر است، نماز او چه حكمی دارد؟
اگر از وطنش به آنجا مسافرت كند، نماز قصر است.
س 661: مسافری قصد رفتن به سه فرسخی را دارد، ولی از ابتدا در نظر دارد كه در بین راه از راه فرعی برای انجام كار معینی به یك فرسخی برود و سپس داخل مسیر اصلی شود و به سفر خود ادامه دهد، نماز و روزه این مسافر چه حكمی دارد؟
حكم مسافر را ندارد و ضمیمه كردن مقدار راهی كه با خروج از مسیر اصلی و بازگشت به آن پیموده، برای تكمیل مسافت شرعی كافی نیست.
س 662: با توجه به فتوای امام خمینی «قدس سره» مبنی بر وجوب قصر نماز و افطار هنگام سفر به هشت فرسخی، اگر مقدار رفتن كمتر از چهار فرسخ باشد، ولی در بازگشت، به علت مشكلات راه و نبودن ماشین، مجبور به پیمودن مسافتی بیش از شش فرسخ شود، آیا باید نماز را شكسته خواند و روزه را افطار كرد؟
اگر رفتن كمتر از چهار فرسخ باشد و مسیر بازگشت هم به مقدار مسافت شرعی نباشد، نماز تمام و روزه صحیح است.
س 663: كسی كه از محل سكونت خود به محل دیگری كه كمتر از مسافت شرعی است، سفر كند و در خلال ایام هفته چندین بار از آن محل به محله های دیگر برود، به طوری كه مجموع مسافت بیش از هشت فرسخ شود، چه وظیفه ای دارد؟
اگر هنگام خارج شدن از منزل قصد پیمودن مسافت شرعی را نداشته و فاصله بین مقصد اول و محله های دیگر هم به مقدار مسافت شرعی نباشد، حكم مسافر را ندارد.
س 664: اگر انسان به قصد رفتن به مكان معینی از شهر خود خارج شود و در آنجا به گردش بپردازد، آیا این گردش جزء مسافتی كه از منزل پیموده، محسوب می شود؟
گردش در مقصد جزء مسافت محسوب نمی شود.
س 665: آیا هنگام قصد اقامت، جایز است نیّت خروج از محل اقامت به محل دیگری را كه كمتر از چهار فرسخ با آن فاصله دارد بنمائیم؟
قصد خروج از محل اقامت به اندازه كمتر از مسافت شرعی اگر به صدق اقامت ده روز ضرر نزند مثل بیرون رفتن از آنجا به مدت چند ساعت از روز یا شب برای یك بار یا چند بار به شرطی كه مجموع ساعات خروج از یك سوم روز یا شب بیشتر نشود، در این صورت، قصد خروج به قصد اقامت لطمه نمی زند.
س 666: با توجه به اینكه رفت و آمد از محل سكونت به محل كار كه بیشتر از بیست و چهار كیلومتر از هم فاصله دارند، موجب می شود كه نماز تمام خوانده شود، اگر من از شهری كه در آن كار می كنم به خارج از آن و یا شهر دیگری كه فاصله آن با محل كارم به مقدار مسافت شرعی نیست، بروم و قبل از ظهر یا بعد از ظهر به محل كارم برگردم، آیا باز هم نمازم تمام است؟
به مجرد خارج شدن از محل كار به مقدار كمتر از مسافت شرعی، هر چند ارتباطی با كار روزانه شما نداشته باشد، حكم نماز و روزه شما در محل كار تغییر نمی كند، و فرقی هم نمی كند كه قبل از ظهر به محل كارتان برگردید یا بعد از ظهر.
س 667: من از اهالی اصفهان هستم و مدتی است كه در دانشگاهی در شاهین شهركه از توابع اصفهان است مشغول به كارم، و فاصله بین اصفهان و شاهین شهر كمتر از مسافت شرعی (در حدود بیست كیلومتر) است، ولی تا دانشگاه كه در اطراف شاهین شهر واقع شده، بیشتر از مسافت شرعی (در حدود بیست و پنج كیلومتر) است. با توجه به اینكه دانشگاه در شاهین شهر است و راه من از وسط شهر عبور می كند، ولی مقصد اصلی من دانشگاه است، آیا مسافر محسوب می شوم یا خیر؟
اگر فاصله بین دو شهر كمتر از چهار فرسخ شرعی باشد، حكم سفر مترتب نمی شود.
س 668: من هر هفته برای زیارت حضرت معصومه سلام الله علیها و انجام اعمال مسجد جمكران به شهر قم مسافرت می كنم، آیا در این سفر نمازم را تمام بخوانم یا شكسته؟
در این سفر حكم سایر مسافرین را دارید و نماز شما قصر است.
س 669: محل تولد من شهر كاشمر است و از سال 1345 هجری شمسی تا سال 1369 ساكن تهران بوده ام و آنجا را وطن برای خود انتخاب كردم، و مدت سه سال است كه همراه با خانواده ام برای ماموریت اداری به بندرعباس آمده و كمتر از یك سال دیگر به شهر تهران كه وطن من است، باز خواهم گشت. با توجه به اینكه در مدتی كه در بندرعباس هستم، هر لحظه امكان دارد برای مأموریت به شهرهای تابع بندرعباس بروم و مدتی در آنجا بمانم و زمان مأموریت های اداری هم كه به من ارجاع می شود، قابل پیش بینی نیست، خواهشمندم اولا حكم نماز و روزه مرا بیان فرمائید.
ثانیا: با توجه به اینكه در اغلب اوقات یا در بعضی از ماههای سال برای چند روز در مأموریت اداری به سر می برم، آیا كثیر السفر محسوب می شوم یا خیر؟
ثالثا: با توجه به اینكه همسرم خانه دار و متولد تهران است و با من به بندرعباس آمده و ساكن آن شده است، حكم شرعی نماز و روزه وی چیست؟
نماز و روزه شما در محل كار فعلی تان كه وطن شما نیست، حكم نماز و روزه مسافر را دارد، یعنی نماز شكسته است و روزه تان صحیح نیست، مگر آنكه در آنجا قصد اقامت ده روز كنید و یا در هر ده روز حداقل یك بار به خاطر كاری كه مربوط به وظیفه شما است، مسافرت نمائید؛ و اما همسرتان كه در محل كار همراه شما است، اگر قصد اقامت ده روز كرده باشد، نماز وی تمام و روزه اش صحیح است و در غیر این صورت نمازش شكسته است و نمی تواند روزه بگیرد.
س 670: شخصی قصد اقامت ده روز در جائی كرده است، بخاطر اینكه می دانسته كه ده روز در آنجا می ماند و یا تصمیم بر ماندن داشته است ولی بعد از آنكه با خواندن یك نماز چهار ركعتی، حكم تمام خواندن نماز بر او مترتب شد، مسافرتی غیر ضروری برای وی پیش می آید، آیا رفتن به آن سفر برای او جایز است؟
سفر او اشكال ندارد، هر چند غیر ضروری باشد.
س 671: اگر فردی برای زیارت حرم امام رضا «علیه الصلوة و السلام» مسافرت نماید و با آنكه می داند كمتر از ده روز در آنجا خواهد ماند ولی برای اینكه نمازش تمام باشد، قصد اقامت ده روز می كند، این كار او چه حكمی دارد؟
اگر می داند كه در آنجا ده روز نمی ماند، قصد اقامت ده روز معنا و اثری ندارد و باید در آنجا نمازش را شكسته بخواند.
س 672: مأمورین غیر محلی كه هیچگاه ده روز در شهر محل كار نمی مانند، ولی مسافرت آنان كمتر از مسافت شرعی است، از جهت تمام یا شكسته بودن نماز چه وظیفه ای دارند؟
اگر فاصله بین وطن و محل كار آنها به مقدار مسافت شرعی ولو تلفیقا نباشد، احكام مسافر را ندارند، و كسی كه بین وطن و محل كارش به مقدار مسافت شرعی فاصله باشد، اگر حداقل هر ده روز یك بار بین آن دو رفت و آمد می كند، نمازش را باید تمام بخواند، ولی هر گاه ده روز یا بیشتر در وطن یا محل كار اقامت كند، در سفر اول بعد از ده روز، حكم سایر مسافرین را خواهد داشت.
س 673: كسی كه به جائی مسافرت كرده و نمی داند چه مقدار در آنجا خواهد ماند، ده روز یا كمتر، چگونه باید نماز بخواند؟
وظیفه شخص مردد تا سی روز قصر است و از آن به بعد باید نمازش را تمام بخواند، هر چند در همان روز بخواهد برگردد.
س 674: كسی كه در دو مكان تبلیغ می كند و قصد اقامت ده روز هم در آن منطقه دارد، نماز و روزه اش چه حكمی دارد؟
اگر از نظر عرف دو مكان محسوب شوند، قصد اقامت در هر دو محل و یا در یكی از آن دو با قصد رفت و آمد به مكان دیگر در خلال ده روز، صحیح نیست.
--------------------------------------------------------------------------------
حد ترخّص
س 675: در آلمان و بعضی از كشورهای اروپائی، گاهی فاصله بین بعضی از شهرها (یعنی فاصله تابلوهای خروجی شهری و ورودی شهر دیگر) به صد متر نمی رسد، حتی بعضی از خانه ها و خیابان های دو شهر كاملا به هم متصل هستند، حد ترخص این موارد چگونه است؟
با فرض اتصال یكی از دو شهر به دیگری به نحوی كه در سؤال آمده است، آن دو، حكم دو محله یك شهر را دارند كه خروج از یكی به دیگری مسافرت محسوب نمی شود تا نیاز به حد ترخص باشد.
س 676: معیار حد ترخص شنیدن اذان و دیدن دیوارهای شهر است، آیا یكی از آن دو كافی است یا اینكه باید هر دو با هم وجود داشته باشند؟
احوط، رعایت هر دو علامت است، هر چند بعید نیست كه شنیده نشدن اذان برای تعیین حد ترخص كافی باشد.
س 677: آیا معیار حد ترخص شنیدن صدای اذان از خانه های طرفی است كه مسافر از آن طرف شهر خارج یا داخل آن می شود، یا اینكه معیار اذان وسط شهر است؟
معیار، شنیدن اذان آخر شهر از طرفی است كه مسافر از آن خارج و یا داخل آن می شود.
س 678: در اینجا بین اهالی یكی از نواحی راجع به مسافت شرعی اختلاف وجود دارد. عده ای می گویند كه دیوارهای آخرین خانه های منطقه كه به هم متصل هستند، ملاك است. عده ای هم معتقدند كه باید مسافت را از كارخانه ها و شهركهای پراكنده ای كه بعد از خانه های شهر واقع شده است، محاسبه كرد، سؤال این است كه آخر شهر كجاست؟
تعیین آخر شهر موكول به نظر عرف است. اگر در نظر عرف كارخانه ها و شهركهای پراكنده اطراف شهر جزو شهر نباشد، مسافت را از آخر خانه های شهر باید حساب نمود.
--------------------------------------------------------------------------------
سفر معصیت
س 679: اگر انسان بداند در سفری كه می خواهد برود، مرتكب معاصی و محرمات خواهد شد، آیا نمازش شكسته است یا تمام؟
مادامی كه سفر او به خاطر ترك واجب یا فعل حرامی نباشد، نماز او مانند سایر مسافران شكسته است.
س 680: كسی كه بدون قصد معصیت مسافرت كند، ولی در بین راه برای ادامه و تكمیل سفر قصد ارتكاب معصیت نماید، آیا نمازش را باید تمام بخواند یا شكسته؟ آیا نمازهای شكسته ای كه در طول راه خوانده، صحیح است یا خیر؟
واجب است از زمانی كه قصد استمرار سفر به خاطر معصیت كرده، نمازش را تمام بخواند و نمازهائی را كه پس از تصمیم به ادامه سفر به قصد ارتكاب گناه، شكسته خوانده است، باید اعاده كند و تمام بخواند.
س 681: سفر برای تفریح یا خرید مایحتاج زندگی با فرض فراهم نبودن مكانی برای نماز و مقدمات آن در مسافرت، چه حكمی دارد؟
اگر بداند كه در مسافرت مبتلا به ترك بعضی از واجبات نماز می شود، احوط این است كه به آن سفر نرود، مگر آنكه ترك آن برای او ضرر یا مشقت داشته باشد. در هر صورت جایز نیست نماز را در هیچ حالی ترك نماید.
وجوب قصر فقط در خصوصِ نمازهای روزانه چهار ركعتی است كه عبارت از نمازهای ظهر و عصر و عشاء است و نماز صبح و مغرب قصر نمی شود.
س 640: شرائط وجوب قصر بر مسافر در نمازهای چهار ركعتی كدام است؟
امور هشتگانه ذیل است:
1 - سفر او به مقدار مسافت شرعی باشد یعنی رفتن یا برگشتن و یا رفت و برگشت او روی هم هشت فرسخ شرعی باشد، مشروط به اینكه رفتن او كمتر از چهار فرسخ نباشد.
2 - از اول مسافرت قصد پیمودن هشت فرسخ را داشته باشد، بنابراین اگر از ابتدا قصد پیمودن هشت فرسخ را نداشته و یا قصد پیمودن كمتر از آن را داشته باشد و بعد از رسیدن به مقصد تصمیم بگیرد به جائی برود كه فاصله آن با مكان اول كمتر از مسافت شرعی است، ولی از منزل تا آنجا به اندازه مسافت شرعی است، باید نمازش را تمام بخواند.
3 - در بین راه از قصد خود مبنی بر پیمودن مسافت شرعی برنگردد، بنابراین اگر در بین راه، پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد یا مردد شود، حكم سفر بعد از آن بر او جاری نمی شود، هر چند نمازهائی كه قبل از عدول از قصد خود به صورت شكسته خوانده، صحیح است.
4 - قصد قطع سفر در اثنای پیمودن مسافت شرعی با عبور از وطن خود یا جائی كه می خواهد ده روز یا بیشتر در آن جا بماند، نداشته باشد.
5 - سفر از نظر شرعی برای او جایز باشد، بنابراین اگر سفر معصیت و حرام باشد، اعم از اینكه خودِ سفر حرام باشد مثل فرار از جنگ یا هدف از سفر، كار حرامی باشد مثل سفر برای راهزنی، حكم سفر را ندارد و نماز تمام است.
6 - مسافر از كسانی كه خانه بدوش هستند، نباشد مانند بعضی از صحرانشینان كه محل زندگی ثابتی ندارند، بلكه در بیابانها گردش می كنند و هر جا آب و علف و چراگاه پیدا كنند، می مانند.
7 - مسافرت را شغل خود قرار نداده باشد مانند باربر، راننده و ملوان و غیره و كسی كه شغل او در سفر است، ملحق به اینهاست.
8 - به حد ترخص برسد و منظور از حد ترخص مكانی است كه در آنجا اذان شهر شنیده نمی شود و دیوارهای شهر هم دیده نمی شود.
--------------------------------------------------------------------------------
آنكه شغلش مسافرت است یا سفر مقدمه شغل اوست
س 641: كسی كه سفر مقدمه شغل اوست، آیا در سفرنمازش تمام و روزه اش صحیح است یا آن كه این حكم اختصاص به كسی دارد كه شغل او حتما مسافرت باشد؟ این گفته مرجع تقلید حضرت امام خمینی «قدس سره» كه می فرماید: كسی كه شغل او مسافرت است چه معنائی دارد؟ آیا كسی یافت می شودكه خود سفر شغل او باشد؟ زیرا چوپان و راننده و ملوان و غیر آن ها هم كارشان چوپانی و رانندگی و كشیترانی است و اصولا كسی كه سفر را به عنوان شغل خود برگزیده باشد، وجود ندارد.
كسی كه سفر مقدمه كار او است، اگر در خلال هر ده روز حداقل یك بار برای كار به محل كارش رفت و آمد نماید، نمازش تمام و روزه اش صحیح است، و در كلمات فقهاء رضوان الله علیهم مراد از كسی كه شغل او مسافرت است، كسی است كه قوام كار او به سفر است مانند شغلهائی كه در سؤال ذكر شده است.
س 642: نظر حضرتعالی درباره نماز و روزه كسانی كه به مدت معینی بیش از یك سال در شهری برای كار اقامت می كنند و یا سربازانی كه به مدت یك یا دو سال برای انجام خدمات سربازی در شهری می مانند، چیست؟ آیا بعد از هر سفری باید قصد اقامت ده روز كنند تا نمازشان تمام و روزه آنها صحیح باشد؟ و اگر قصد ماندن كمتر از ده روز را داشته باشند، نماز و روزه آنها چه حكمی دارد؟
اگر حداقل هر ده روز یكبار به خاطر شغل شان به محل كار سفر می كنند، در غیر سفر اول نمازشان تمام و روزه شان صحیح است، ولی در سفر اول، حكم سایر مسافرین را دارند، یعنی تا قصد اقامت ده روز را نكرده اند، نماز آنان شكسته است و روزه شان صحیح نیست.
س 643: نماز و روزه خلبانان هواپیماهای جنگی كه بیشتر روزها از پایگاه های هوائی شان اقدام به پرواز كرده و مسافتی بسیار بیشتر از مسافت شرعی را می پیمایند و مرتب این عمل را تكرار می كنند، چه حكمی دارد؟
حكم آنان همان حكم سایر رانندگان و ملوانان و خلبانان هواپیماهاست، یعنی نماز آنها در سفر تمام و روزه شان صحیح است.
س 644: آیا قبیله هائی كه یك یا دو ماه از قشلاق به ییلاق یا بر عكس منتقل می شوند، ولی بقیه سال را در ییلاق یا قشلاق به سر می برند، دارای دو وطن هستند؟ مسافرتهائی كه در ایام اقامت خود در یكی از این دو مكان به مكان دیگر انجام می دهند، از جهت قصر یا تمام بودن نماز چه حكمی دارد؟
اگر قصد نقل و انتقال همیشگی از ییلاق به قشلاق و بر عكس را دارند تا روزهائی از سال را در یكی و روزهائی را در دیگری بگذرانند و هر دو مكان را برای زندگی دائمی خود انتخاب كرده باشند، هر یك از آن دو مكان وطن آنان محسوب می شود و بر آنان در آن دو مكان حكم وطن جاری می گردد، و اگر فاصله بین آن دو به مقدار مسافت شرعی باشد، در راه سفر از یكی به دیگری، حكم سایر مسافرین را دارند.
س 645: من كارمند یكی از ادارات دولتی شهر هستم. فاصله بین محل كار و محل سكونتم حدود سی و پنج كیلومتر است كه هر روز این مسیر را برای رسیدن به محل كارم طی می كنم. اگر برای كار خاصی قصد كنم چند شب در شهر بمانم، نمازم چه حكمی دارد، آیا واجب است نماز را تمام بخوانم یا خیر؟ به عنوان مثال هنگامی كه در روز جمعه برای زیارت اقوام به شهر سمنان مسافرت می كنم، آیا واجب است نمازم را تمام بخوانم یا خیر؟
اگر مسافرت به خاطر كاری كه هر روز برای آن سفر می كنید، نباشد، حكم سفر شغلی را ندارد، ولی اگر سفر بخاطر شغلی كه در محل كار دارید، باشد و در ضمنِ آن، اعمال خاصی از قبیل دیدن اقوام و دوستان را هم انجام می دهید و گاهی یك یا چند شب هم در آنجا می مانید، باعث تغییر حكم سفر شغلی نمی شود و نماز تمام و روزه صحیح است.
س 646: اگر من در محل كارم پس از پایان وقت اداری و انجام كارهای اداری كه به خاطر آن مسافرت كرده ام، به انجام كارهای شخصی بپردازم. مثلا از ساعت هفت صبح تا دو بعد از ظهر كارهای اداری را انجام دهم و از آن به بعد مشغول انجام كارهای شخصی شوم، نماز و روزه ام چه حكمی دارد؟
انجام كارهای خصوصی در سفر شغلی اداری بعد از پایان كار اداری، حكم سفر شغلی را تغییر نمی دهد.
س 647: نماز و روزه سربازانی كه می دانند بیش از ده روز در مكانی می مانند، ولی از خود اختیاری ندارند، چه حكمی دارد؟ امیدواریم فتوای حضرت امام «قدس سره» را هم بیان فرمائید.
با اطمینان به اینكه ده روز یا بیشتر در یك مكان خواهند ماند، واجب است كه نماز خود را تمام بخوانند و روزه بگیرند. فتوای امام «قدس سره» هم همین است.
س 648: نماز و روزه نیروهای كادری كه در استخدام ارتش یا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند و بیشتر از ده روز در پادگان و بیشتر از ده روز در مناطق مرزی می مانند، چه حكمی دارد؟ خواهشمندم فتوای حضرت امام «قدس سره» را هم بیان فرمائید.
اگر قصد اقامت ده روز یا بیشتر را درمكانی دارند و یا می دانند كه ده روز یا بیشتر آن مقدار در آنجا خواهند ماند، واجب است كه نماز خود را تمام بخوانند و روزه هم بگیرند. فتوای امام «قدس سره» هم همین است.
س 649: در رساله عملیه امام خمینی در بحث نماز مسافر، شرط هفتم، آمده است: «واجب است راننده در غیر از سفر اول نماز خود را تمام بخواند ولی در سفر اول نمازش شكسته است هر چند طولانی باشد، آیا مقصود از سفر اول همان شروع حركت از وطن تا بازگشت به آن است یا با رسیدن به مقصد سفر اوّل تمام می شود؟
اگر رفت و برگشت در نظر عرف، یك سفر محسوب شود مثل استادی كه از وطن برای تدریس به شهری سفر كرده و هنگام عصر یا فردای آن روز به مبدء بر می گردد، در این صورت، رفت و برگشت سفر اوّل محسوب می شود. و در صورتی كه عرفا یك سفر نباشد مثل راننده ای كه برای حمل كالا به مقصدی حركت كرده و از آنجا به مكان دیگری برای حمل مسافر یا كالای جدید سفر نماید وسپس به وطن مراجعت می كند كه در این فرض، سفر اوّل با رسیدن به مقصد، تمام می شود.
س 650: كسی كه رانندگی ماشین شغل ثابت و دائمی او نیست، ولی برای مدت كوتاهی وظیفه رانندگی به او محول می شود مثل سربازانی كه وظیفه رانندگی را در پادگانها و پاسگاهها و غیر آنها بر عهده می گیرند، آیا این افراد حكم مسافر را دارند یا آنكه واجب است نماز خود را تمام خوانده و روزه بگیرند؟
اگر از نظر عرف، رانندگی ماشین در آن مدت موقت شغل آنها محسوب شود، حكم سایر رانندگان را خواهند داشت.
س 651: اگر ماشینِ راننده ای بر اثر حادثه ای برای مدتی متوقف شود و راننده برای تعمیر و خرید لوازم به شهر دیگری مسافرت نماید، با توجه به اینكه با ماشین خود سفر نكرده، آیإ؛طط باید در مانند این سفر نمازش را تمام بخواند یا شكسته؟
اگر در این سفر شغل او رانندگی نباشد و عرف هم این سفر را سفر شغلی نداند، حكم دیگر مسافران را خواهد داشت.
--------------------------------------------------------------------------------
حكم دانشجویان و روحانیون
س 652: دانشجویانی كه هر هفته حداقل دو روز برای تحصیل مسافرت می كنند و یا كارمندانی كه هر هفته برای كارشان سفر می كنند، چه حكمی دارند؟
با توجه به اینكه آنها هر هفته مسافرت می نمایند، ولی امكان دارد به خاطر تعطیلی دانشگاه یا كارشان به مدت یك ماه در وطن اصلی خود بمانند و در خلال آن مدت مسافرتی نمی كنند، آیا بعد از گذشت یك ماه كه سفر خود را دوباره آغاز می كنند، نمازشان در سفر اول طبق قاعده شكسته و بعد از آن تمام است؟
در سفر برای تحصیل علم، نماز شكسته است و روزه هم صحیح نیست، اعم از اینكه سفرشان هفتگی باشد یا روزانه. ولی كسی كه برای كار آزاد یا اداری، مسافرت می كند، اگر بین وطن یا محل سكونت و محل كارش هر ده روز حداقل یك مرتبه رفت و آمد نماید، باید از سفر دوم به بعد نماز خود را تمام بخواند و روزه او هم صحیح است، و اگر بین دو سفری كه برای كار كردن می رود، ده روز در وطن یا جای دیگری بماند، در سفر اولی كه بعد از اقامت ده روزه برای كار كردن می رود، نمازش شكسته است و نمی تواند روزه بگیرد.
س 653: دبیر شاغل در شهرستان رفسنجان می باشم با توجه به پذیرفته شدن در مركز عالی ضمن خدمت و مأموریت به تحصیلی آموزش و پرورش، سه روز ابتدای هفته را در شهرستان كرمان اشتغال به تحصیل دارم و بقیه ایّام هفته را در شهرستان خود به خدمت مشغولم، نظر حضرتعالی در مورد احكام نماز و روزه اینجانب چه می باشد، آیا حكم دانشجو بودن بر ما جاری است یا خیر؟
اگر مأمور به تحصیل هستید نماز شما تمام است و می توانید روزه بگیرید.
س 654: اگر یكی از طلاب علوم دینی قصد داشته باشد تبلیغ را شغل خود قرار دهد، آیا با این فرض می تواند در سفر نماز خود را تمام بخواند و روزه هم بگیرد؟ اگر شخصی برای كاری غیر از تبلیغ و ارشاد یا امر به معروف و نهی از منكر مسافرت نماید، نماز و روزه اش چه حكمی دارد؟
اگر عرفا تبلیغ و ارشاد یا امر به معروف و نهی از منكر شغل و كار او محسوب شود، در سفر برای انجام آن كارها حكم مسافری را دارد كه به خاطر شغل و كارش سفر می كند، و اگر زمانی برای كاری غیر از ارشاد و تبلیغ مسافرت كرد، در آن سفر مانند سایر مسافران نمازش شكسته است و روزه او صحیح نیست.
س 655: كسانی كه مدت غیر معینی مسافرت می كنند مانند طلاب علوم دینی كه برای درس خواندن به حوزه علمیه می روند و یا كارمندان دولت كه برای كار به مدت غیر معینی به شهری اعزام می شوند، نماز و روزه این افراد چه حكمی دارد؟
بر محل تحصیل یا كار حكم وطن مترتب نیست، مگر آنكه آنقدر آنجا بمانند كه عرفا وطن آنها محسوب شود.
س 656: طلبه علوم دینی در شهری كه وطن او نیست زندگی می كند، اگر قبل از قصد اقامه ده روز می دانسته و یا قصد داشته كه به طور هفتگی به مسجدی كه بیرون شهر واقع است برود، آیا می تواند قصد اقامت ده روز كند یا خیر؟
هنگام قصد اقامت، قصد رفتن به كمتر از مسافت شرعی به مدت یك ساعت یا بیشتر تا ثلث روز یا شب ضرر به صحت قصد اقامت نمی زند و تشخیص اینكه مقصدی كه قصد رفتن به آنجا را دارد، آیا داخل در محل اقامت هست یا خیر، موكول به نظر عرف است.
--------------------------------------------------------------------------------
قصد اقامت و مسافت شرعی
س 657: من در جائی كار می كنم كه كمتر از مسافت شرعی با شهر مجاور فاصله دارد و چون هیچیك از دو مكان، وطن من نیست، لذا در محل كارم قصد اقامت ده روز می كنم تا نمازم را تمام خوانده و بتوانم روزه بگیرم، و هنگامی كه در محل كارم قصد اقامت ده روز می كنم، در خلال آن مدت و بعد از آن قصد رفتن به شهر مجاور نمی كنم، حكم شرعی من در حالتهای زیر چیست؟
1 - اگر قبل از پایان ده روز به خاطر حادثه ای یا كاری به آن شهر بروم و بعد از تقریبا دو ساعت، به محل كارم برگردم؟
2 - اگر بعد از پایان ده روز به قصد رفتن به محله معینی به آن شهر بروم و از مقدار مسافت شرعی تجاوز نكنم و بعد از یك شب توقف، به محل اقامتم برگردم؟
3 - بعد از پایان ده روز به قصد رفتن به محله معینی به آن شهر بروم، ولی بعد از رسیدن به آن محله، تصمیم به رفتن به محله دیگری كه با محل اقامت من بیشتر از مسافت شرعی فاصله دارد، بگیرم؟
1 - 2: اگر از ابتداء، قصد خروج نداشته باشید، بعد از استقرار حكم تمام بودن نماز در محل اقامت هر چند با خواندن حداقل یك نماز چهار ركعتی در آنجا باشد، خارج شدن از آنجا به مقدار كمتر از مسافت شرعی، در یك یا چند روز، به قصد اقامت ضرر نمی رساند، و در این صورت فرقی نمی كند كه خروج قبل از پایان ده روز باشد یا بعد از آن، و تا مسافرت جدیدی انجام نشده، نماز تمام و روزه صحیح است.
3 - رفتن به محله های دیگر شهر محل اقامت، هر چند با محله قصد اقامت به مقدار مسافت شرعی فاصله داشته باشد، به قصد اقامت و حكم آن ضرر نمی رساند، ولی اگر پس از قصد اقامت در شهری به شهر دیگری كه با شهر محل اقامت به مقدار مسافت شرعی فاصله دارد برود، قصد اقامت قبلی وی به هم می خورد و بعد از برگشت به محل اقامت، باید دوباره قصد نماید.
س 658: اگر مسافر بعد از خروج از وطن، از راهی عبور كند كه صدای اذان وطن اصلی خود را بشنود و یا دیوار خانه های آن را ببیند، آیا به مسافت شرعی ضرر می رساند؟
تا از وطن خود عبور نكرده، ضرری به مسافت شرعی نمی رساند و مسافرتش قطع نمی شود، ولی تا در داخل محدوده بین وطن و حد ترخص آن هست، حكم مسافر بر او جاری نمی شود.
س 659: محل كار من كه در آنجا سكونت هم دارم، غیر از وطن اصلی ام است و با آن بیش از مسافت شرعی فاصله دارد، و محل كارم را هم وطن خود قرار نداده ام و امكان دارد فقط برای چندین سال در آنجا بمانم. گاهی از آنجا برای انجام ماموریت اداری به مدت دو یا سه روز در ماه خارج می شوم، آیا هنگامی كه از شهری كه در آن سكونت دارم به مقداری بیش از مسافت شرعی خارج شده و بر می گردم، واجب است در بازگشت قصد اقامت ده روز كنم یا خیر؟ و اگر قصد اقامت ده روز واجب است، تا چه مسافتی، می توانم به اطراف شهر بروم؟
اگر از شهری كه در آن سكونت دارید، به مقدار مسافت شرعی خارج شوید، هنگام مراجعت باید دوباره قصد اقامت ده روز نمائید، و در صورتی كه قصد اقامت ده روز به طور صحیح تحقق پیدا كرد و حكم تمام خواندن نماز هر چند با خواندن حداقل یك نماز چهار ركعتی محقق شد در صورتی كه از ابتداء، قصد خروج به كمتر از مسافت شرعی داشته خروج به كمتر از مسافت شرعی به اندازه یك تا دو ساعت در یك یا چند روز كه مجموعا از مقدار ثلث روز یا شب تجاوز نكند، ضرری به حكم اقامت نمی زند، همچنانكه در خلال ده روز قصد خروج به باغها و مزرعه های محل اقامت، به قصد اقامت آسیبی نمی رساند.
س 660: اگر شخصی برای چندین سال در چهار كیلومتری وطنش باشد و هر هفته به خانه اش برود، هنگامی كه این شخص به محلی مسافرت كند كه فاصله آن با وطنش بیست و پنج كیلومتر و با مكانی كه چندین سال در آن درس خوانده است، بیست و دو كیلومتر است، نماز او چه حكمی دارد؟
اگر از وطنش به آنجا مسافرت كند، نماز قصر است.
س 661: مسافری قصد رفتن به سه فرسخی را دارد، ولی از ابتدا در نظر دارد كه در بین راه از راه فرعی برای انجام كار معینی به یك فرسخی برود و سپس داخل مسیر اصلی شود و به سفر خود ادامه دهد، نماز و روزه این مسافر چه حكمی دارد؟
حكم مسافر را ندارد و ضمیمه كردن مقدار راهی كه با خروج از مسیر اصلی و بازگشت به آن پیموده، برای تكمیل مسافت شرعی كافی نیست.
س 662: با توجه به فتوای امام خمینی «قدس سره» مبنی بر وجوب قصر نماز و افطار هنگام سفر به هشت فرسخی، اگر مقدار رفتن كمتر از چهار فرسخ باشد، ولی در بازگشت، به علت مشكلات راه و نبودن ماشین، مجبور به پیمودن مسافتی بیش از شش فرسخ شود، آیا باید نماز را شكسته خواند و روزه را افطار كرد؟
اگر رفتن كمتر از چهار فرسخ باشد و مسیر بازگشت هم به مقدار مسافت شرعی نباشد، نماز تمام و روزه صحیح است.
س 663: كسی كه از محل سكونت خود به محل دیگری كه كمتر از مسافت شرعی است، سفر كند و در خلال ایام هفته چندین بار از آن محل به محله های دیگر برود، به طوری كه مجموع مسافت بیش از هشت فرسخ شود، چه وظیفه ای دارد؟
اگر هنگام خارج شدن از منزل قصد پیمودن مسافت شرعی را نداشته و فاصله بین مقصد اول و محله های دیگر هم به مقدار مسافت شرعی نباشد، حكم مسافر را ندارد.
س 664: اگر انسان به قصد رفتن به مكان معینی از شهر خود خارج شود و در آنجا به گردش بپردازد، آیا این گردش جزء مسافتی كه از منزل پیموده، محسوب می شود؟
گردش در مقصد جزء مسافت محسوب نمی شود.
س 665: آیا هنگام قصد اقامت، جایز است نیّت خروج از محل اقامت به محل دیگری را كه كمتر از چهار فرسخ با آن فاصله دارد بنمائیم؟
قصد خروج از محل اقامت به اندازه كمتر از مسافت شرعی اگر به صدق اقامت ده روز ضرر نزند مثل بیرون رفتن از آنجا به مدت چند ساعت از روز یا شب برای یك بار یا چند بار به شرطی كه مجموع ساعات خروج از یك سوم روز یا شب بیشتر نشود، در این صورت، قصد خروج به قصد اقامت لطمه نمی زند.
س 666: با توجه به اینكه رفت و آمد از محل سكونت به محل كار كه بیشتر از بیست و چهار كیلومتر از هم فاصله دارند، موجب می شود كه نماز تمام خوانده شود، اگر من از شهری كه در آن كار می كنم به خارج از آن و یا شهر دیگری كه فاصله آن با محل كارم به مقدار مسافت شرعی نیست، بروم و قبل از ظهر یا بعد از ظهر به محل كارم برگردم، آیا باز هم نمازم تمام است؟
به مجرد خارج شدن از محل كار به مقدار كمتر از مسافت شرعی، هر چند ارتباطی با كار روزانه شما نداشته باشد، حكم نماز و روزه شما در محل كار تغییر نمی كند، و فرقی هم نمی كند كه قبل از ظهر به محل كارتان برگردید یا بعد از ظهر.
س 667: من از اهالی اصفهان هستم و مدتی است كه در دانشگاهی در شاهین شهركه از توابع اصفهان است مشغول به كارم، و فاصله بین اصفهان و شاهین شهر كمتر از مسافت شرعی (در حدود بیست كیلومتر) است، ولی تا دانشگاه كه در اطراف شاهین شهر واقع شده، بیشتر از مسافت شرعی (در حدود بیست و پنج كیلومتر) است. با توجه به اینكه دانشگاه در شاهین شهر است و راه من از وسط شهر عبور می كند، ولی مقصد اصلی من دانشگاه است، آیا مسافر محسوب می شوم یا خیر؟
اگر فاصله بین دو شهر كمتر از چهار فرسخ شرعی باشد، حكم سفر مترتب نمی شود.
س 668: من هر هفته برای زیارت حضرت معصومه سلام الله علیها و انجام اعمال مسجد جمكران به شهر قم مسافرت می كنم، آیا در این سفر نمازم را تمام بخوانم یا شكسته؟
در این سفر حكم سایر مسافرین را دارید و نماز شما قصر است.
س 669: محل تولد من شهر كاشمر است و از سال 1345 هجری شمسی تا سال 1369 ساكن تهران بوده ام و آنجا را وطن برای خود انتخاب كردم، و مدت سه سال است كه همراه با خانواده ام برای ماموریت اداری به بندرعباس آمده و كمتر از یك سال دیگر به شهر تهران كه وطن من است، باز خواهم گشت. با توجه به اینكه در مدتی كه در بندرعباس هستم، هر لحظه امكان دارد برای مأموریت به شهرهای تابع بندرعباس بروم و مدتی در آنجا بمانم و زمان مأموریت های اداری هم كه به من ارجاع می شود، قابل پیش بینی نیست، خواهشمندم اولا حكم نماز و روزه مرا بیان فرمائید.
ثانیا: با توجه به اینكه در اغلب اوقات یا در بعضی از ماههای سال برای چند روز در مأموریت اداری به سر می برم، آیا كثیر السفر محسوب می شوم یا خیر؟
ثالثا: با توجه به اینكه همسرم خانه دار و متولد تهران است و با من به بندرعباس آمده و ساكن آن شده است، حكم شرعی نماز و روزه وی چیست؟
نماز و روزه شما در محل كار فعلی تان كه وطن شما نیست، حكم نماز و روزه مسافر را دارد، یعنی نماز شكسته است و روزه تان صحیح نیست، مگر آنكه در آنجا قصد اقامت ده روز كنید و یا در هر ده روز حداقل یك بار به خاطر كاری كه مربوط به وظیفه شما است، مسافرت نمائید؛ و اما همسرتان كه در محل كار همراه شما است، اگر قصد اقامت ده روز كرده باشد، نماز وی تمام و روزه اش صحیح است و در غیر این صورت نمازش شكسته است و نمی تواند روزه بگیرد.
س 670: شخصی قصد اقامت ده روز در جائی كرده است، بخاطر اینكه می دانسته كه ده روز در آنجا می ماند و یا تصمیم بر ماندن داشته است ولی بعد از آنكه با خواندن یك نماز چهار ركعتی، حكم تمام خواندن نماز بر او مترتب شد، مسافرتی غیر ضروری برای وی پیش می آید، آیا رفتن به آن سفر برای او جایز است؟
سفر او اشكال ندارد، هر چند غیر ضروری باشد.
س 671: اگر فردی برای زیارت حرم امام رضا «علیه الصلوة و السلام» مسافرت نماید و با آنكه می داند كمتر از ده روز در آنجا خواهد ماند ولی برای اینكه نمازش تمام باشد، قصد اقامت ده روز می كند، این كار او چه حكمی دارد؟
اگر می داند كه در آنجا ده روز نمی ماند، قصد اقامت ده روز معنا و اثری ندارد و باید در آنجا نمازش را شكسته بخواند.
س 672: مأمورین غیر محلی كه هیچگاه ده روز در شهر محل كار نمی مانند، ولی مسافرت آنان كمتر از مسافت شرعی است، از جهت تمام یا شكسته بودن نماز چه وظیفه ای دارند؟
اگر فاصله بین وطن و محل كار آنها به مقدار مسافت شرعی ولو تلفیقا نباشد، احكام مسافر را ندارند، و كسی كه بین وطن و محل كارش به مقدار مسافت شرعی فاصله باشد، اگر حداقل هر ده روز یك بار بین آن دو رفت و آمد می كند، نمازش را باید تمام بخواند، ولی هر گاه ده روز یا بیشتر در وطن یا محل كار اقامت كند، در سفر اول بعد از ده روز، حكم سایر مسافرین را خواهد داشت.
س 673: كسی كه به جائی مسافرت كرده و نمی داند چه مقدار در آنجا خواهد ماند، ده روز یا كمتر، چگونه باید نماز بخواند؟
وظیفه شخص مردد تا سی روز قصر است و از آن به بعد باید نمازش را تمام بخواند، هر چند در همان روز بخواهد برگردد.
س 674: كسی كه در دو مكان تبلیغ می كند و قصد اقامت ده روز هم در آن منطقه دارد، نماز و روزه اش چه حكمی دارد؟
اگر از نظر عرف دو مكان محسوب شوند، قصد اقامت در هر دو محل و یا در یكی از آن دو با قصد رفت و آمد به مكان دیگر در خلال ده روز، صحیح نیست.
--------------------------------------------------------------------------------
حد ترخّص
س 675: در آلمان و بعضی از كشورهای اروپائی، گاهی فاصله بین بعضی از شهرها (یعنی فاصله تابلوهای خروجی شهری و ورودی شهر دیگر) به صد متر نمی رسد، حتی بعضی از خانه ها و خیابان های دو شهر كاملا به هم متصل هستند، حد ترخص این موارد چگونه است؟
با فرض اتصال یكی از دو شهر به دیگری به نحوی كه در سؤال آمده است، آن دو، حكم دو محله یك شهر را دارند كه خروج از یكی به دیگری مسافرت محسوب نمی شود تا نیاز به حد ترخص باشد.
س 676: معیار حد ترخص شنیدن اذان و دیدن دیوارهای شهر است، آیا یكی از آن دو كافی است یا اینكه باید هر دو با هم وجود داشته باشند؟
احوط، رعایت هر دو علامت است، هر چند بعید نیست كه شنیده نشدن اذان برای تعیین حد ترخص كافی باشد.
س 677: آیا معیار حد ترخص شنیدن صدای اذان از خانه های طرفی است كه مسافر از آن طرف شهر خارج یا داخل آن می شود، یا اینكه معیار اذان وسط شهر است؟
معیار، شنیدن اذان آخر شهر از طرفی است كه مسافر از آن خارج و یا داخل آن می شود.
س 678: در اینجا بین اهالی یكی از نواحی راجع به مسافت شرعی اختلاف وجود دارد. عده ای می گویند كه دیوارهای آخرین خانه های منطقه كه به هم متصل هستند، ملاك است. عده ای هم معتقدند كه باید مسافت را از كارخانه ها و شهركهای پراكنده ای كه بعد از خانه های شهر واقع شده است، محاسبه كرد، سؤال این است كه آخر شهر كجاست؟
تعیین آخر شهر موكول به نظر عرف است. اگر در نظر عرف كارخانه ها و شهركهای پراكنده اطراف شهر جزو شهر نباشد، مسافت را از آخر خانه های شهر باید حساب نمود.
--------------------------------------------------------------------------------
سفر معصیت
س 679: اگر انسان بداند در سفری كه می خواهد برود، مرتكب معاصی و محرمات خواهد شد، آیا نمازش شكسته است یا تمام؟
مادامی كه سفر او به خاطر ترك واجب یا فعل حرامی نباشد، نماز او مانند سایر مسافران شكسته است.
س 680: كسی كه بدون قصد معصیت مسافرت كند، ولی در بین راه برای ادامه و تكمیل سفر قصد ارتكاب معصیت نماید، آیا نمازش را باید تمام بخواند یا شكسته؟ آیا نمازهای شكسته ای كه در طول راه خوانده، صحیح است یا خیر؟
واجب است از زمانی كه قصد استمرار سفر به خاطر معصیت كرده، نمازش را تمام بخواند و نمازهائی را كه پس از تصمیم به ادامه سفر به قصد ارتكاب گناه، شكسته خوانده است، باید اعاده كند و تمام بخواند.
س 681: سفر برای تفریح یا خرید مایحتاج زندگی با فرض فراهم نبودن مكانی برای نماز و مقدمات آن در مسافرت، چه حكمی دارد؟
اگر بداند كه در مسافرت مبتلا به ترك بعضی از واجبات نماز می شود، احوط این است كه به آن سفر نرود، مگر آنكه ترك آن برای او ضرر یا مشقت داشته باشد. در هر صورت جایز نیست نماز را در هیچ حالی ترك نماید.